Διαχείριση Παράκτιων Περιοχών

Κατά τη διάρκεια του μαθήματος οι φοιτητές θα διδαχθούν τη θεωρία, τις αρχές, τη νομοθεσία και τους κανονισμούς που διέπουν την ολοκληρωμένη διαχείριση της παράκτιας ζώνης λαμβάνοντας υπόψη οικολογικές, οικονομικές, κοινωνικές παραμέτρους. Θα μπορούν να περιγράφουν και να προσδιορίζουν το παράκτιο σύστημα σύμφωνα με την ισχύουσα τυπολογία και τη χρήση γεωγραφικών συστημάτων πληροφορικής. Θα δύναται να εκτιμούν τις βασικές περιβαλλοντικές παραμέτρους και να βγάζουν βασικά συμπεράσματα σχετικά με τη διαμόρφωση, τα προβλήματα και τις διαχειριστικές ανάγκες της υπό μελέτη περιοχής. Θα μπορούν να εφαρμόσουν βασικές ερευνητικές μεθοδολογίες εκτίμησης των επιπτώσεων των χερσαίων δραστηριοτήτων και απορρίψεων στο θαλάσσιο περιβάλλον στην παράκτια ζώνη. Θα αναλύουν περιβαλλοντικά προβλήματα ακολουθώντας μια πολύ-επιστημονική προσέγγιση και θα χρησιμοποιούν κριτικά τις πληροφορίες για να εφαρμόζουν αντίστοιχες λύσεις. Επίσης θα μάθουν να καταγράφουν τη διαφορετική γωνία προσέγγισης των θεμάτων διαχείρισης της παράκτιας ζώνης από τους τελικούς χρήστες και θα είναι σε θέση να επικοινωνήσουν με αυτούς. Η δημιουργία και συγγραφή ειδικού διαχειριστικού σχεδίου με πραγματικά δεδομένα και στοιχεία θα συνδράμει ώστε οι φοιτητές να συνδέσουν τη θεωρία με την πράξη και να επιλύσουν ένα περιβαλλοντικό πρόβλημα διαχείρισης μεταφέροντας την υπάρχουσα γνώση σε μια νέα περιοχή μελέτης. Επίσης θα ενισχυθεί η χρήση πρακτικών εργαλείων όπως η επιστημονική βιβλιογραφία και εργαλεία πληροφορικής για τη δημιουργία, ανάλυση, επεξεργασία και συγγραφή των εργασιών. Οι φοιτητές θα μάθουν να ελέγχουν το χρόνο, ακολουθώντας τις ημερομηνίες παράδοσης των εργασιών. Τέλος μέσω της ομαδικής εργασίας θα ενισχυθεί η ικανότητα των φοιτητών να εργάζονται ομαδικά και μέσω των εργασιών και της προφορικής παρουσίασης θα βελτιωθεί η ικανότητά τους να μεταφέρουν την επιστημονική και τεχνολογική πληροφορία.

Οι προφορικές διαλέξεις του μαθήματος έχουν στόχο την διδασκαλία της θεωρίας. Στα πλαίσια των εργαστηριακών ασκήσεων δίνεται στους φοιτητές μια σειρά από μικρές εργασίες που πρέπει υποχρεωτικά να παραδώσουν και όπου μέσω αυτών καλούνται να εφαρμόσουν τη θεωρία. Οι μικρές εργασίες αποτελούν επίλυση ενός συγκεκριμένου θέματος όπου θα πρέπει να συνοδεύονται με εκτενής βιβλιογραφική ανασκόπηση, σύνθεση γνώσεων και να οδηγούνται σε συγκεκριμένα συμπεράσματα. Στο τέλος του εξαμήνου πρέπει οι φοιτητές να συγγράψουν ένα διαχειριστικό σχέδιο συγκεκριμένης παράκτιας περιοχής. Το διαχειριστικό σχέδιο πρέπει να το παρουσιάσουν προφορικά οι φοιτητές σε ανοιχτή ήμερα διαλέξεων που θα οριστεί. Το σχέδιο αυτό αποτελεί προϊόν πολυεπιστημονικής προσέγγισης του θέματος και αποτελεί το συνδετικό κρίκο της γνώσης, κατανόησης, κριτικής σκέψης που αποκόμισε ο φοιτητής όχι μόνο κατά τη διάρκεια αυτού του μαθήματος αλλά γενικά από τις σπουδές του μέχρι τώρα.

Αρχές της ολοκληρωμένης διαχείρισης Παρακτίων περιοχών, Πρωτόκολλο Ολοκληρωμένης Διαχείρισης. Εισαγωγή στο σχεδιασμό και την ανάλυση συστημάτων λεκάνης απορροής και παράκτιου περιβάλλοντος. Ολιστική και ολοκληρωμένη ανάλυση και εκτίμηση των ανθρώπινων επιδράσεων στην παράκτια ζώνη. Ανάπτυξη αειφορικής προσέγγισης διαχείρισης και κοινωνικά αποδεκτών μέτρων αποκατάστασης και μείωσης του κινδύνου. Διαφορετικές επιλογές διαχείρισης εκτιμώνται σε ομάδες εργασίας μέσω της ανάπτυξης σεναρίων και παραδειγμάτων.

Eφαρμογές: τοποθέτηση των σκοπών εκπλήρωσης του σχεδίου, συγκέντρωση απαιτούμενων στοιχείων (υδρομετεωρολογική, υδρογεωχημική και χωρική πληροφορία, κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες στην αλιεία και στις υδατοκαλλιέργειες, αποτελέσματα προηγηθέντων σχεδιασμών), χαρακτηρισμός λεκάνης απορροής και παρακτίου περιβάλλοντος σύμφωνα με το ισχύων θεσμικό πλαίσιο, ανάλυση περιβαλλοντικών προβλημάτων, ιεράρχηση σεναρίων με πολυκριτηριακές μεθόδους, διατύπωση μέτρων (κατασκευή παρακτίων έργων, προστασία οικοσυστήματος, διαχείριση πρόσβασης σε θαλάσσιους βιολογικούς πόρους στο χώρο και στο χρόνο, διαχείριση αλιευτικής προσπάθειας και εκφορτώσεων) και αξιολόγηση εφαρμογής αυτών, συστήματα λήψης αποφάσεων, δημιουργία σεναρίων και τελικού διαχειριστικού σχεδίου.

Οι εργαστηριακές/φροντιστηριακές ασκήσεις που συνοδεύουν το μάθημα εισάγουν τους μεταπτυχιακούς φοιτητές στη χρήση μαθηματικών εργαλείων προσομοίωσης και ανάλυσης, σε πληροφοριακά συστήματα λήψης αποφάσεων και σε συστήματα πολυκριτηριακών αποφάσεων με τη χρήση GIS.

• «Ολοκληρωμένη διαχείριση παρακτίων περιοχών (Πρωτόκολλο, νομοθεσία κ.α.)»

Αρχές και θεωρία ολοκληρωμένης διαχείρισης παρακτίων περιοχών. Ζώνες διαχείρισης παράκτιου χώρου, Δείκτης τρωτότητας ακτής, Ζώνη επιρροής ανόδου της στάθμης της θάλασσας λόγω κλιματικών αλλαγών. Μεθοδολογία εκτίμησης φορτίων θρεπτικών που εισέρχονται στο παράκτιο περιβάλλον από χερσαίες ανθρωπογενείς και μη δραστηριότητες. Εκτίμηση ισοζυγίου γλυκού νερού και προσδιορισμός της συνιστώσας των εκροών στο θαλάσσιο περιβάλλον από ποτάμια μόνιμης και διαλείπουσας ροής και υπόγειες εκφορτίσεις. Μεθοδολογία δημιουργίας ερωτηματολογίου Επιτόπιας Έρευνας. Μοντέλο διαχείρισης παράκτιας ζώνης (Integrated Valuation of Ecosystem Services and Tradeoffs - InVest Model), περιγραφή των κυρίων συνιστωσών του μοντέλου, επίδειξη εφαρμογής.

• «Μοντέλα Διαχείρισης – DPSIR»

Δείκτες που αποδίδουν τις κινητήριες δυνάμεις (Driving Forces), πιέσεις (Pressures), κατάσταση (State), επιπτώσεις (Impact) και την απόκριση (Response) του συστήματος.

• «Πολυκριτηριακές μέθοδοι ανάλυσης και η εφαρμογή τους σε μελέτες ΟΔΠΖ»

Ορισμός, είδη, χαρακτηριστικά πολυκριτηριακών μεθόδων, επιλογή κατάλληλων κριτηρίων/δεικτών (ποιοτικά / ποσοτικά), απόδοση βαρών στα κριτήρια (ποιοτικά / ποσοτικά), διαχωρισμός κριτηρίων σε cost / benefit, απόδοση βαρών σημαντικότητας στα κριτήρια, ιεράρχηση εναλλακτικών περιπτώσεων, ανάλυση ευαισθησίας αποτελεσμάτων. Πλεονεκτήματα εφαρμογής των πολυκριτηριακών μεθόδων σε μελέτες παράκτιας διαχείρισης. Παραδείγματα εφαρμογής σε συγκεκριμένες παράκτιες περιοχές.

• «Ροές και ισοζύγια θρεπτικών σε κλειστές και ημίκλειστες παράκτιες θαλάσσιες περιοχές»

Ορισμoί, διάφορες προσεγγίσεις εκτίμησης ισοζυγίων, εισαγωγή στην μεθοδολογία LOICZ για τον υπολογισμό ισοζυγίων και μεταβολισμού θρεπτικών, παραδείγματα εφαρμογής της Μεθοδολογίας LOICZ σε συγκεκριμένες παράκτιες περιοχές.

• «Διαχείριση θαλάσσιων βιολογικών πόρων»

Αλιευτική Διαχείριση και διαχείριση Υδατοκαλλιεργειών, Αλιευτική Νομοθεσία, Εισβολές/Εισαγωγές ξενικών ειδών, Περιβαλλοντικοί και Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες στην Αλιεία και στις Υδατοκαλλιέργειες, Διαχείριση πρόσβασης σε θαλάσσιους βιολογικούς πόρους στο χώρο και στο χρόνο, Διαχείριση αλιευτικής προσπάθειας και εκφορτώσεων, Αλιευτικά εργαλεία και επιλεκτικότητα.

• «Συστήματα στήριξης αποφάσεων για την ολοκληρωμένη διαχείριση της παράκτιας ζώνης»

Σύστημα λήψης απόφασης για την παράκτια ζώνη που ενσωματώνει την προηγούμενη διδασκόμενη ύλη

- Προτεινόμενη Βιβλιογραφία:

• National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) (2013): What Will Adaptation Cost?
• An Economic Framework for Coastal Community Infrastructure
• UNESCO (2006): A handbook of measuring the progress and outcomes of Integrated Coastal and Ocean Management.
• Nick Harvey (ed.): Global Change and Integrated Coastal Management. The Asia Pacific Region.
• Gordon, Jr.D.C., Boudreau, P.R., Mann, K.H., Ong, J.-E., Silvert, W.L., Smith, S.V., Wattayakorn, G., Wulff, F., Yanagi, T., 1996. LOICZ Biogeochemical Modelling Guidelines. LOICZ Reports & Studies, No. 5, LOICZ, Texel, The Netherlands, 96 pp.
• EEA (2013): European bathing water quality in 2012.
• Christopher J. Crossland · Hartwig H. Kremer · Han J. Lindeboom Janet I. Marshall Crossland · Martin D. A. Le Tissier (2005): Coastal Fluxes in the Anthropocene, ISBN-10 3-540-25450-1 Springer Berlin Heidelberg New York
• G.S. Kleppel; M. Richard DeVoe; Mac V. Rawson; (editors) (2006): Changing landuse patterns in the coastal zone.