...Τι έχουνε τα έρμα και ψοφάνε; Μαζικοί θάνατοι πίννας (Pinna nobilis) στη Μεσόγειο και το Αιγαίο.

Η πίννα - Pinna nobilis Linnaeus, 1758 - είναι ένα εμβληματικό ενδημικό είδος (βλ. Εικόνα) της Μεσογείου που προστατεύεται από την Ελληνική και Ευρωπαϊκή Νομοθεσία λόγω της σημαντικής συρρίκνωσης των πληθυσμών της τις τελευταίες δεκαετίες. Στις υπάρχουσες απειλές του είδους (π.χ. παράνομη αλιεία, καταστροφή των ενδιαιτημάτων του, συρόμενα αλιευτικά εργαλεία, αγκυροβόληση σκαφών) πρόσφατα προστέθηκε ένα νεοεμφανιζόμενο παράσιτο που αποδεκατίζει τους πληθυσμούς της. Το παράσιτο αυτό με το όνομα Haplosporidium pinnae είναι άγνωστης προέλευσης και πρωτοεμφανίστηκε στη Μεσόγειο στις ακτές της Ισπανίας το Φθινόπωρο του 2016. Μέχρι τον Ιούνιο του 2017 είχε προκαλέσει τη θανάτωση περίπου του 90% των ατόμων πίννας των ακτών της Ισπανίας όπου το είδος κηρύχτηκε ‘κρισίμως κινδυνεύον’, ενώ περιστατικά μαζικής θανάτωσης αναφέρθηκαν και από τις ακτές της Γαλλίας και της Ιταλίας.

Από το Καλοκαίρι του 2018 άρχισαν να καταφθάνουν πληροφορίες για περιστατικά μαζικής θανάτωσης της πίννας στο Αιγαίο. Προκειμένου να διαπιστωθεί αν πράγματι το παράσιτο έφτασε και προσέβαλε τους πληθυσμούς της πίννας στη Λέσβο, το Τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλάσσιων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών του ΕΛ.ΚΕ.Θ.Ε. και το Τμήμα Κτηνιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, διεξήγαγε σχετική έρευνα σε 13 περιοχές της Λέσβου όπου ήταν γνωστή από προηγούμενες μελέτες η ύπαρξη σημαντικών πληθυσμών πίννας. Από την έρευνα που πραγματοποιήθηκε πράγματι διαπιστώθηκε μαζική θνησιμότητα του είδους που συνολικά ξεπερνά το 93%, ενώ σε πολλές περιοχές η θνησιμότητα ήταν 100%. Μόνο σε μία από τις 13 περιοχές, τα ποσοστά θνησιμότητας ήταν συγκριτικά χαμηλά (36%), ενώ στις υπόλοιπες 12 περιοχές ήταν μεταξύ 91% και 100%.
Κατόπιν άδειας του Τμήματος Γεωργικών Εκμεταλλεύσεων και Αλιείας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου, έγινε περιορισμένη δειγματοληψία ατόμων πίννας από δύο περιοχές, μία στον Κόλπο Γέρας και μία στον Κόλπο Καλλονής. Στα άτομα αυτά έγινε ιστοπαθολογικός έλεγχος και αναλύσεις του γενετικού υλικού προκειμένου να διαπιστωθεί αν έχουν προσβληθεί από το συγκεκριμένο παράσιτο. Διαπιστώθηκε προσβολή από το παράσιτο, ενώ η ανάλυση του γενετικού υλικού έδειξε πλήρη ταύτιση με το γενετικό υλικό του παράσιτου Haplosporidium pinnae από τη Δυτική Μεσόγειο, επιβεβαιώνοντας ότι πρόκειται για το ίδιο είδος.
Συμπερασματικά, στις ακτές της Λέσβου πράγματι καταγράφηκε προσβολή των πληθυσμών της πίννας από το νεοαφιχθέν παράσιτο και μαζική θνησιμότητα. Το ενθαρρυντικό στοιχείο από την έρευνα που διεξήχθη είναι ότι βρέθηκε τουλάχιστον μία περιοχή με υψηλή επιβίωση ατόμων πίννας.
Προκειμένου να εξασφαλιστεί η επιβίωση του είδους στις ακτές της Λέσβου, ιδίως στους κόλπους της Καλλονής και της Γέρας, όπου μέχρι πρόσφατα υπήρχαν σημαντικοί πληθυσμοί, θα πρέπει με πιο εντατική έρευνα να διαπιστωθεί η ενδεχόμενη ύπαρξη και άλλων υγιών πληθυσμών και να παρθούν αυστηρά μέτρα προστασίας τους. Το Τμήμα Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών του Πανεπιστημίου Αιγαίου συνεχίζει να παρακολουθεί την κατάσταση των πληθυσμών της πίννας στη Λέσβο, αλλά και σε άλλες περιοχές του Αιγαίου, προκειμένου να προταθούν τα κατάλληλα διαχειριστικά μέτρα που είναι απαραίτητα να ληφθούν για την αποτελεσματική προστασία του είδους.

Οι ενδιαφερόμενοι για περισσότερες πληροφορίες μπορούν να απευθυνθούν στους καθηγητές του Τμήματος Ωκεανογραφίας και Θαλασσίων Βιοεπιστημών Στέλιο Κατσανεβάκη, Δρόσο Κουτσούμπα και Βασίλη Μπακόπουλο